Các thiết bị được đầu tư trong hệ thống bể nuôi này khá hiện đại với các bể kính cường lực cao nhập ngoại, hệ thống lọc tách bọt (protein skimmer) tuần hoàn tự động, hệ thống lọc cát, lọc sinh học, máy sục khí luân phiên, máy sục ozone và hệ thống đèn UV khử trùng. Đặc biệt, các bể nuôi này có quy mô lớn, khác hẳn với một số quy mô phòng thí nghiệm trong các nghiên cứu của Viện từ trước đến nay. Các bể nuôi lắp đặt, vận hành và đưa vào hoạt động bao gồm 04 bể nuôi có hình dạng và bố cục tương thích với không gian và theo hình dạng, kích thước của đường hầm, bao gồm 02 bể áp tường 98 m3 và 55 m3, 01 bể bán nguyệt 15 m3 và 01 bể vòm 165 m3. Tuy nhiên, đường hầm được người Pháp đào xuyên qua núi cách đây gần 100 năm với mục đích để vận chuyển hàng bằng các xe goong nên khá thấp và hẹp - đây chính là thách thức đối với đội ngũ cán bộ khoa học và kỹ thuật viên của Viện Hải dương học trong công tác thiết kế, lắp đặt và vận hành tổ hợp các bể nuôi này. Phía trên cùng của hầm được tận dụng cải tạo lại để phục vụ công tác vận hành, giám sát kỹ thuật. Mặt khác, do hầm có địa thế khá thấp, ít thông khí, khó thoát nước dễ bị ngập lụt nhất là vào thời kỳ mưa bão hàng năm… nên đòi hỏi bổ sung kỹ thuật và thiết bị cũng như cải tạo lại một số hạng mục hạ tầng để bảo đảm khả năng thoát nước, điều nhiệt và hành lang giao thông phù hợp với quy chuẩn PCCC, đảm bảo an toàn cho khách tham quan, sinh vật nuôi và các tài sản, thiết bị.
Từ bài học kinh nghiệm đầu tiên khi vận hành thành công hệ thống bể trụ kích thước lớn nhất Việt Nam (chiều cao 4,3m, đường kính 3m, thể tích nuôi 30m3) vào cuối năm 2019; nhóm nghiên cứu đã từng bước thực hiện các công đoạn kỹ thuật cần thiết bao gồm lắp đặt hệ thống thiết bị và thử nghiệm vận hành đánh giá sức chịu tải của những khối nước khổng lồ với tốc độ dòng chảy tối đa ở từng bể nuôi. Khi hệ thống đã ổn định, kết cấu nền đáy phù hợp và các sinh cảnh theo chủ đề nhất định được xây dựng, các loài cá được thả ở mật độ từ thấp đến cao cùng với sự điều chỉnh các thông số kỹ thuật của hệ thống nuôi (tốc độ dòng, tốc độ lọc, lưu lượng nước, cường độ ánh sáng và lượng thức ăn thích hợp…) nhằm đảm bảo sinh vật thích nghi tốt. Với chủ đề “SỨC SỐNG ĐẠI DƯƠNG”, tổ hợp các bể nuôi cỡ lớn với công nghệ và thiết bị hiện đại này đã khắc hoạ sự phong phú, đa dạng và vẻ đẹp thế giới sinh vật biển của các hệ sinh thái đáy đặc trưng cho biển đảo Việt Nam nói chung và quần đảo Hoàng Sa-Trường Sa nói riêng. Nếu như với bể trụ Acrylic, điều gây ấn tượng đối với du khách là đàn cá Tai tượng thuộc giống Platax kích thước lớn bơi lượn theo đàn thành vòng tròn do kỹ thuật thiết kế tạo dòng chảy chuyển tiếp; thì bể áp tường kích cỡ lớn lại thể hiện tính đa dạng thành phần loài của cá khu hệ sinh thái rạn san hô biển Việt Nam như cá bò Picasso, cá Bướm, cá Kẽm, cá Bàng chài… Cảm xúc như vỡ oà, thích thú khi được tận mắt chứng kiến thời khắc vô số con cá chụm lại như một khối cầu nhiều màu khi được cho ăn vào giờ nhất định trong ngày, thậm chí, có những chú cá thân thiện và dạn dĩ còn quấn quýt, uốn lượn nhẹ nhàng theo bàn tay dẫn dắt của người chăm sóc.
Ở bể áp tường nhỏ hơn (55 m3), nền đáy và cảnh quan được thiết kế mô tả hình dạng đặc trưng của rạn san hô dạng vòng “Atoll” - thường gặp tại vùng biển Trường Sa. Ấn tượng tại hồ này là cảm giác êm đềm khi nhìn đàn cá Khế vằn màu vàng óng ả tung tăng lượn quanh kẽ đá dưới những tia nắng xuyên qua làn nước tạo nên khung cảnh mờ ảo, và lấp ló bóng những chú cá Chình biển khổng lồ giấu mình trong hốc thò đầu nghiêng ngó... Tiếp theo, bể bán nguyệt, trưng bày đa dạng sinh học các loài san hô mềm ở vùng biển Trường Sa với cách bố cục hệ thống ánh sáng chuyên biệt khiến cho khách tham quan như lạc vào một công viên đáy biển với những đoá hoa khổng lồ của biển cả. Điểm nhấn ấn tượng là đoạn 25 m đường hầm hẹp nhất được thiết kế dạng bể kính vòm, nuôi thả những loài cá dữ kích thước lớn đem lại cảm khác vừa thích thú vừa sợ hãi khi thấy bóng những con cá mập với hàm răng sắc nhọn vút qua đầu, hay những chiếc đuôi cá đuối chứa đầy gai độc ngoe nguẩy sát bên cạnh…
Là một trong những hoạt động trọng tâm của Bảo tàng Hải dương học hướng tới kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Viện (14/9/1922-14/9/2022); tổ hợp các bể nuôi này được khai trương đón khách vào dịp Lễ 30/4-1/5/2022, là một điểm tham quan vô cùng hấp dẫn tại Bảo tàng Hải dương học. Mặt khác, một số hoạt động vận hành, duy trì, chăm sóc sinh vật biển cũng được trình diễn giúp công chúng hiểu thêm về những thành quả ứng dụng công nghệ khoa học - kỹ thuật hiện đại trong nuôi sinh vật biển tại Viện và cả những công việc thầm lặng của đội ngũ cán bộ, kỹ thuật viên để đem đến những trải nghiệm ấn tượng cho khách tham quan.
Một số thiết bị của tổ hợp các bể nuôi trong đường hầm Hoàng Sa-Trường Sa
Tổng thể khu vực lắp đặt các bể nuôi cỡ lớn trong đường hầm Hoàng Sa-Trường Sa
Bể cá rạn san hô (bên trái) và bể "Atoll" (bên phải)
Bể vòm
Cá mập bơi trong bể vòm
Đàn cá Khế vằn trong bể "Atoll"
Tác giả: PGS. TS. Đào Việt Hà, Viện Hải dương học